Bolesław IV "Kędzierzawy"Piast (urodzony w 1125 roku, zmarł 3 kwietnia 1173 roku) herb
Syn Bolesława III "Krzywoustego" Piasta, księcia Królestwa Polskiego i Salomei "Błogosławionej" Schelklingen-Berg, córki Henryka Schelklingen-Berg, hrabiego Bergu.
Książę mazowiecki i kujawski od 1138 roku do 3 kwietnia 1173 roku, książę śląski od 1146 roku do 1163 roku i od 1166 roku do 1173 roku, wielki książę krakowski i zwierzchni książe Polski od 1146 roku do 5 stycznia 1173 roku.
Przydomek "Kędzierzawy" otrzymał od swoich kręconych włosów.
W 1137 roku zawarł pierwszy związek małżeński z Wierzchosławą Rurykowiczównę (zmarła 15 marca, zapewne w 1148 roku), córką Wsiewołoda Mścisławicza Ryrykowicza, księcia nowogrodzkiego i nieznanej z imienia Rurykowiczówna, córki Światosława Dawidowicza Ryrykowicza księcia czernihowskiego. Następnie przed 31 grudnia 1167 roku, a może w 1160 roku zawarł drugie małżeństwo z Marią (Rurykowiczówna) (zmarła zapewne po 3 kwietnia 1173 roku), zapewne córka księcia Rościsława I Mścisłowicza Rurykowicza i nie znanej z imienia jego żony.
Władca prywatnie.
Bolesław był czwartym synem księcia Bolesława "Krzywoustego", a trzecim jakiego miał Krzywousty z księżną Salomeą. W wieku 13 lat został wyznaczony przez opozycję możnowładczą na przyszłego władcę. Zdobycie władzy zawdzięczał nie tyle własnym zdolnościom i zasługom co poparciu możnych oraz współdziałaniu z braćmi. Pierwsza żona Bolesława, księżniczka Wierzchosława przybyła do Polski mając około 10 lat. Po dojściu do pełnoletności poślubiła księcia polskiego. Syn zrodzony z tego małżeństwa, książę Bolesław, zmarł jeszcze za życia ojca. Drugą żoną Bolesława "Kędzierzawego" była nieznana nam bliżej Maria zapewne z rodu Rurykowiczów. Ze związku tego narodził się syn Leszek. Był on słabego zdrowia i nie wróżono mu długiego życia. Przed śmiercią Bolesław przekazał mu we władanie dzielnicę kujawsko-mazowiecką powierzając opiekę nad nim jego bratu, Kazimierzowi.
Działalność publiczna.
Bolesławowi Kędzierzawemu, jako czwartemu dopiero synowi Krzywoustego, nikt nie wróżył kariery władcy. Jednak po śmierci jego dwóch starszych braci, Leszka i Kazimierza, opozycja skupiona wokół księżnej Salomei i zwrócona przeciw księciu Władysławowi w nim ulokowała swe nadzieje. Miał wtedy 13 lat i zgodnie z wolą ojca władał Mazowszem i częścią Kujaw. W 1146 roku stoczył Bolesław zwycięską walkę z bratem, seniorem Władysławem II, i zmusił go do ucieczki z kraju. Bolesław przejął rządy, a palatynem jego dworu został Wszebor, głównodowodzący armii juniorów w wojnie domowej. Mieszko, uznając władzę brata wrócił do Wielkopolski, młodszy Henryk otrzymał Sandomierszczyznę, najmłodszy zaś z braci, Kazimierz wychowywał się na dworze seniora. Dla umocnienia władzy Bolesław od początku prowadził aktywną działalność polityczną. Episkopat polski uzyskał od papieża potwierdzenie klątwy rzuconej wcześniej na Władysława, a legat papieski faktycznie uznał nową władzę. W celu pozyskania margarabiów niemieckich wysłał Bolesław swego brata, Mieszka wraz z dwudziestoma tysiącami krzyżowców, na krucjatę organizowaną przez margrabiów saskich Albrechta Niedźwiedzia i Konrada miśnieńskiego przeciw Słowianom zachodnim. Sam Bolesław wyprawił się w tym czasie przeciwko pogańskim Prusom. Sojusz z Albrechtem Niedźwiedziem umocnił w czasie uroczystego zjazdu w Kruszwicy w 1148 roku. Na zjeździe Otto, syn margrabiego, poślubił siostrę Bolesława, Judytę. W ten sposób Bolesław Kędzierzawy umocnił swoją pozycję międzynarodową. Odbyło się to kosztem ustępstw na rzecz Niemiec na Pomorzu Zachodnim i na ziemiach wieleckich (na tereny te sięgały wpływy jego ojca, Bolesława Krzywoustego). W 1157 roku Bolesław, za cenę upokarzającego hołdu lennego, został uznany przez cesarza za władcę Polski. W tym czasie, chcąc potwierdzić zwierzchność cesarza nad tymi ziemiami, Fryderyk I "Barbarossa" przebywał na wyprawie w Polsce. Restytucja Władysława była doskonałym momentem do osiągnięcia tego celu. Bolesław "Kędzierzawy" nie próbował, wbrew dawnej tradycji, bronić grodów nad Odrą (Głogowa, Bytomia i innnych), lecz polecił je spalić. Wojska cesarskie przekroczyły nie bronioną po raz pierwszy od lat Odrę i niszcząc cały kraj, dotarły bez przeszkód w okolice Poznania. Przerażony Bolesław poprosił o pośrednictwo księcia czeskiego, Władysława. Udało mu się zawrzeć ugodę, ale na upokarzających warunkach. W obozie cesarskim poprzysiągł, że wypędzając brata Władysława nie zamierzał obrazić majestatu cesarskiego. Obiecał zapłacić cesarzowi 2000 grzywien srebra. Znaczne sumy pieniędzy przeznaczył dla cesarzowej, książąt Rzeszy i cesarskich dworzan. Poprzysiągł stawić się na sejm Rzeszy jako lennik oraz wziąć udział w wyprawie włoskiej cesarza. Dla zabezpieczenia tych warunków wydał księciu czeskiemu zakładników, w tym najmłodszego brata Kazimierza. Następnie w Krzyszkowie boso, z mieczem uwiązanym na szyi upadł do nóg cesarzowi i złożył mu hołd lenny, przysięgając wierność. Wtedy dopiero przywrócony został do łask jako władca Polski. Władysław wraz z rodziną miał otrzymać Śląsk. W 1155 roku, po odzyskaniu zakładników, Bolesław przekazał Śląsk bratankom. Pozostawił sobie jednak kilka najważniejszych grodów na tym terenie i obsadził je swoimi załogami. W 1166 roku potomkowie Władysława podjęli udaną próbę przejęcia grodów. Konflikt między Kędzierzawym a Władysławowicami zaostrzał się. W 1173 roku Bolesławowi udało się doprowadzić do wygnania Bolesława Wysokiego. Ujmując się za wygnanym księciem cesarz Fryderyk ruszył z kolejną wielką wyprawą na Polskę. Bolesław natychmiast zapewnił cesarza o swojej wierności, zapłacił mu 8000 grzywien srebra i oddał cały Śląsk wraz z Ziemią Lubuską bratankom. Była to ostatnia wyprawa cesarska przeciw Polsce. Od tej pory walki toczyły się jedynie z władcami pogranicznych monarchii. Warto też wspomnieć o wyprawach Bolesława przeciwko pogańskim Prusom. Najważniejsza z nich miała miejsce w 1166 roku i zakończyła się klęską rycerstwa polskiego, wciągniętego w zasadzkę na bagna. Wtedy to przypuszczalnie zginął książę Henryk Sandomierski, a sam Bolesław z niedobitkami zbiegł z pola bitwy. Niewiele potrafimy powiedzieć o działalności wewnętrznej księcia Bolesława. Za jego panowania, rozszerzając sieć grodów kasztelańskich, zreorganizowano zarząd krajem. Prowadzono niezwykle ożywioną działalność fundacyjną i budowlaną. Bolesław hojnie uposażał fundacje kościelne przodków i dygnitarzy. Przy jego poparciu biskup płocki Aleksander z Malonne ufundował klasztor kanoników regularnych w Czerwińsku nad Wisłą. Około 1160 roku stanęła wspaniała trójnawowa, wykonana z kamienia, bazylika romańska. W tym samym czasie konsekrowano równie imponującą kolegiatę w Tumie pod Łęczycą. Rządy Bolesława Kędzierzawego i jego ciągłe niepowodzenia militarne wywołały niezadowolenie. Znalazła się grupa możnych chętnych do odebrania mu władzy (1172 rok). Do wybuchu buntu ostatecznie nie doszło. Książę Kazimierz odmówił opozycji swego poparcia. Umierając w 1173 roku Bolesław pozostawił swemu następcy państwo jeszcze silne i podporządkowane zwierzchniemu władcy.
Bilans panowania.
Bolesław Kędzierzawy nie był wybitnym politykiem, na polu wojskowym ponosił ciągłe klęski. Jednak mimo tego Polska była państwem jednolitym. Młodzi książęta piastowscy, Mieszko, Henryk i Kazimierz podporządkowani byli seniorowi. Nosili tytuły książąt Polski, a nie władców swych dzielnic. Władzy seniora podlegało Mazowsze z Kujawami, Ziemia Sandomierska i Małopolska z Krakowem oraz Wielkopolska z Poznaniem. Również Pomorze Gdańskie związane było z Polską. Terytorium Polski zostało uszczuplone o Śląsk i Ziemię Lubuską, rządzone przez Władysławowiców i stanowiące odrębne księstwo dzielnicowe. Utracono też hegemonię nad Pomorzem Zachodnim. Mimo poniżającego hołdu, oddanego Cesarstwu, Polska utrzymała faktyczną niezależność od Niemiec.
Żródła:
Multimedilana Encyklopedia Władców Polski.
10-03-2024